Η θεσμική βία κατά των γυναικών θυμάτων αναφέρεται στην συστημική βία που μπορεί να επέλθει όταν το θύμα έρχεται αντιμέτωπο με στάσεις ή πεποιθήσεις, πρακτικές και πολιτικές που επιβάλλουν δομική καταπίεση και παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματά τους ως θύματα εγκληματικών πράξεων. Παραδείγματα θεσμικής βίας μπορεί να είναι: ρατσιστικές και προσβλητικές συμπεριφορές από αστυνομικούς, περιθωριοποίηση από υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, παραβίαση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των μεταναστριών γυναικών-θυμάτων, μη αναγνώριση της ενδοοικογενειακής βίας στα οικογενειακά δικαστήρια με το πρόσχημα της γονικής αποξένωσης των πατέρων-δραστών, ατιμωρησία των δραστών στα ποινικά δικαστήρια μέσω επιβολής ελαφρών ποινών, ανεπαρκή αξιολόγηση και διαχείριση των διασταυρούμενων αναγκών και κινδύνων που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τα θύματα, κ.ά.

Επιπλέον, η ανεπαρκής αναγνώριση, έρευνα, πρόληψη και αντιμετώπιση της μαιευτικής βίας είναι από μόνη της μια έμφυλη μορφή θεσμικής βίας, καθώς ασκείται από ιατρικό ή παραϊατρικό, νοσηλευτικό/υποστηρικτικό προσωπικό, κατά των έγκυων γυναικών και μητέρων.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα θύματα χάνουν την εμπιστοσύνη τους στο σύστημα και στα θεσμικά όργανα, αποφεύγουν να αναφέρουν τη βία, συχνά διακόπτουν τη συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες και επιστρέφουν συνήθως στο βίαιο περιβάλλον και στους δράστες. Με τον τρόπο αυτό παραμένουν παγιδευμένες στον κύκλο της βίας και έτσι το αίσθημα της απόγνωσης και αβοηθησίας αυξάνεται. Η ψυχική τους υγεία επηρεάζεται σημαντικά, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται ο κίνδυνος απώλειας της ζωής τους.

Ωστόσο, διαφαίνεται δυστυχώς ότι η έμφυλη βία τείνει να νομιμοποιείται και η ανοχή της κοινωνίας στη βία αυξάνεται. Η θεσμική βία δεν είναι απλά μια πράξη ενός “κακού” επαγγελματία/αξιωματούχου. Για κάθε θύμα εγκληματικής πράξης και για κάθε επαγγελματία που υποστηρίζει τα δικαιώματα των θυμάτων, η θεσμική βία αποτελεί παραβίαση ολόκληρου του συστήματος υποστήριξης.

Μπορούμε όμως να αποφύγουμε τη θεσμική βία;

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο που στοχεύει στην προστασία των γυναικών και κοριτσιών από όλες τις μορφές βίας, μέσω της παροχής συντονισμένων πολιτικών και υπηρεσιών για την υποστήριξή και προστασία τους, καθώς και της πρόληψης και προώθησης της έμφυλης διάστασης στις πολιτικές αλλά και μέσω της δίωξης/αντιμετώπισης των δραστών. Η Σύμβαση έχει μέχρι στιγμής επικυρωθεί από 39 κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ωστόσο, αυτό που φαίνεται να απουσιάζει είναι η θέσπιση εθνικών μηχανισμών ελέγχου που θα στοχεύουν στην πρόληψη της θεσμικής βίας και, συνεπώς, θα ενισχύσουν την πρόληψη της δευτερογενούς θυματοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται περισσότερη έρευνα για τον προσδιορισμό των παραγόντων κινδύνου – σε ατομικό επίπεδο, περιβαλλοντικό αλλά και συστημικό – που ενδέχεται να συμβάλουν στην εκδήλωση και διατήρηση της συστημικής βίας. Παράλληλα, η προώθηση συντονισμένων κοινοτικών προσεγγίσεων κατά της θεσμικής βίας και η ενίσχυση των κοινωνικών δικτύων υποστήριξης των δικαιωμάτων των θυμάτων, θα μπορούσαν επίσης να έχουν θετικά αποτελέσματα.

Ως Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων των θυμάτων, το Victim Support Europe (VSE) συντονίζει διάφορες δράσεις μέσω έργων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως το έργο 2gether4victims, το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση της παροχής υπηρεσιών υποστήριξης των θυμάτων και την αντιμετώπιση των διάφορων αναγκών των θυμάτων έμφυλης βίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η βία κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης και της θεσμικής βίας κατά γυναικών θυμάτων, συνιστά  θέμα δημόσιας υγείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως επαγγελματίες, οφείλουμε να αναπτύξουμε έναν ισχυρό διάλογο για την αντιμετώπιση  και επίλυση του ζητήματος αυτού.